Het adjectief zonder e

Een adjectief noemt een kenmerk of een eigenschap van een substantief: klein, rood, koud, snel. In dit artikel kun je lezen wanneer je in het Nederlands een buigings-e achter een bijvoeglijk naamwoord plaatst. Er zijn een paar uitzonderingen op de regels die daar worden genoemd. Het adjectief of bijvoeglijk naamwoord schrijf je in een aantal gevallen altijd zonder buigings-e.

Regel

Als een adjectief direct voor het substantief staat waarover het iets zegt, dan wordt het adjectief op de volgende manier verbogen:

de	tuin	=>	de	mooie	tuin
			een	mooie	tuin
			de	mooie	tuinen
				mooie	tuinen
het	park	=>	het	mooie	park
			een	mooi	park
			de	mooie	parken
				mooie	parken

Uitzondering

Als woorden expliciet bij elkaar horen, vervalt de buigings-e achter het adjectief. Zo’n vaste woordcombinatie zonder buigings-e heeft een andere betekenis dan deze combinatie van woorden met buigings-e.

Bij de variant met buigings-e zegt het bijvoeglijk naamwoord direct iets over het substantief dat erachter staat. Bij de variant zonder buigings-e heeft de combinatie als geheel een bepaalde betekenis.

Beroepsaanduiding

Het adjectief in vaste woordcombinaties die een bepaalde functie of een bepaald beroep aanduiden, wordt meestal zonder buigings-e geschreven.

1a	de muzikaal leider	de leider van een orkest of een koor
1b	de muzikale leider	de leider die muzikaal is
2a	een bijzonder hoogleraar	een hoogleraar die is aangesteld vanwege een stichting
2b	een bijzondere hoogleraar	een hoogleraar die zich vreemd of opmerkelijk gedraagt

 In de pluralis van dit soort vaste woordcombinaties laten we de buigings-e ook meestal weg.

1a	de muzikaal leider	de muzikaal leiders
2a	een bijzonder hoogleraar	de bijzonder hoogleraren

Persoonsaanduiding

Als het adjectief niet direct iets zegt over het uiterlijk of innerlijk van een persoon, maar over wat die persoon kan, dan wordt de buigings-e weggelaten. Vaak gaat het om iemands intellectuele, morele, artistieke of sportieve kwaliteiten. Meestal staat er vóór het adjectief het indefiniete artikel een.

1a	een groot schrijver	een schrijver met veel talent
1b	een grote schrijver	een schrijver die lang is
2a	een knap chirurg	een chirurg die goed in zijn vak is
2b	een knappe chirurg	een chirurg met een aantrekkelijk uiterlijk

In de pluralis van dit soort vaste woordcombinaties laten we de buigings-e meestal niet weg. Als het definiete lidwoord de wordt gebruikt, dan wordt de buigings-e ook weer toegevoegd.

1a	De grote schrijver heeft gister een belangrijke prijs ontvangen.
2a	De knappe chirurgen hebben de gecompliceerde hartoperatie goed uitgevoerd.

Nog meer vaste combinaties

Het Nederlands kent meer van dit soort vaste woordcombinaties met een eigen betekenis. Door goed naar de betekenis van de woorden te kijken, weet je of je te maken hebt met een vaste woordcombinatie of met woorden die toevallig achter elkaar staan.

1a	het koninklijk huis	het vorstenhuis van een land
1b	het koninklijke huis	het prachtige huis
2a	het groot rijbewijs	het rijbewijs dat vereist is om vrachtauto’s te besturen
2b	het grote rijbewijs	het rijbewijs dat op een groot stuk papier is afgedrukt

In de pluralis van deze vaste woordcombinaties met een eigen betekenis wordt de buigings-e meestal weer toegevoegd.

1a	De koninklijke huizen van Europa brachten hun felicitaties over aan de jarige koning.
2a	Vanwege de pandemie is de geldigheid van alle groot rijbewijzen verlengd met tien maanden.